Τις τελευταίες δεκαετίες το φυσικό αέριο έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας και ολοένα και περισσότεροι καταναλωτές το χρησιμοποιούν στην καθημερινή τους ζωή (θέρμανση, μαγείρεμα, ζεστό νερό κ.α.) είναι όμως πλέον απαραίτητο και για τη λειτουργία της βιομηχανίας. Οι χρήσεις του στη βιομηχανία είναι πολλές και μεταξύ αυτόν βρίσκεται και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, μιας και είναι ένα “καθαρό” καύσιμο το οποίο παράγει ελάχιστους ρύπους.
Για την ώρα η Ελλάδα δεν διαθέτει εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα φυσικού αερίου οπότε είναι απαραίτητη η μεταφορά του από τις χώρες οι οποίες το παράγουν. Πως γίνεται όμως η μεταφορά του φυσικού αερίου; Ο τρόπος με τον οποίο θα μεταφερθεί εξαρτάται από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Όταν είναι σε αέρια κατάσταση η μεταφορά του γίνεται με αγωγούς υπό υψηλή πίεση ενώ όταν βρίσκεται σε υγρή, LNG, μπορεί να μεταφερθεί με βυτία, με πλοία ή φορτηγά. Οι αγωγοί υψηλής πίεσης επιτρέπουν τη μεταφορά του φυσικού αερίου για αρκετές χιλιάδες χιλιόμετρα ενώ τα υγροαεριοφόρα μεταφέρουν το LNG από περιοχές δυσπρόσιτες μέσω θαλασσίων οδών.
Μάθε πόσο σε συμφέρει να έχεις φυσικό αέριο και ρεύμα στην ίδια εταιρεία!
Θέλω να βρω τον Πάροχο που με Συμφέρει τώρα!
Μεταφορά φυσικού αερίου με αγωγούς
Το φυσικό αέριο παράγεται συνήθως σε περιοχές οι οποίες βρίσκονται πολύ μακριά από τα κέντρα στα οποία καταναλώνεται και έτσι είναι απαραίτητη η μεταφορά του σε μεγάλες αποστάσεις. Ένας από τους πιο δημοφιλής τρόπους είναι αυτός με τη χρήση αγωγών υψηλής πίεσης. Οι αγωγοί αυτοί είναι κατασκευασμένοι από χάλυβα και στο εξωτερικό τους διαθέτουν ένα ειδικό εποξικό επίχρισμα ώστε να προστατεύονται από την υγρασία. Αυτό είναι που τους δίνει και το μπλε χρώμα. Παράλληλα διαθέτουν καθοδική προστασία η οποία αποτελείται από έναν μεταλλικό αγωγό με ρεύμα χαμηλής έντασης ο οποίος είναι συνδεδεμένος κατά μήκος τους με σκοπό να παίρνει αυτός τη διάβρωση. Πολλές φορές υπάρχει και ένα λεπτό στρώμα τσιμέντου. Το εσωτερικού του αγωγού καλύπτεται και αυτό από ένα επίχρισμα έτσι ώστε να μειώνεται η τριβή του αερίου στα τοιχώματα.
Ο πιο συνηθισμένος τύπος αγωγού είναι αυτός που ονομάζεται UOE. Αποτελείται από φύλλα χάλυβα τα οποία έχουν μήκος 12 μέτρα και πάχος μέχρι 4,5 εκατοστά. Τα φύλλα αυτά, με τη βοήθεια ειδικού μηχανήματος, λυγίζουν αρχικά σε σχήμα U και στη συνέχεια πιέζονται μέχρι να σχηματιστεί ένα οβάλ O όπου γίνεται η συγκόλληση κατά μήκος. Το γράμμα E αντιστοιχεί στη διαδικασία που είναι απαραίτητη ώστε ο σωλήνας να μετατραπεί σε ένα τέλειο O. Με τη βοήθεια ενός ειδικού εργαλείου το οποίο βγάζει, Expand, ακτινικά κάποιους ισχυρούς βραχίονες ώστε να μην υπάρχει πλέον παραμόρφωση.
Για να μπορέσει το φυσικό αέριο να μεταφερθεί μέσα από τους αγωγούς θα πρέπει να βρίσκεται υπό πολύ υψηλή πίεση. Για να διασφαλιστεί αυτό δημιουργούνται κατά μήκος της διαδρομής ειδικοί σταθμοί στους οποίους το φυσικό αέριο αφού φιλτραριστεί, για να φύγουν τυχόν ανεπιθύμητες ενώσεις ή νερό, επαναφέρεται στη σωστή πίεση ώστε να συνεχίσει μέχρι τον επόμενο σταθμό. Η συμπίεση του αερίου γίνεται με τη βοήθεια αντλίας ή τουρμπίνας ενώ οι σταθμοί μπορεί να απέχουν μεταξύ τους 60 – 160χμ. Οι σταθμοί αυτοί έχουν και έναν δεύτερο ρόλο ο οποίος είναι ο έλεγχος και η καταγραφή της πίεσης, της ροής και τυχόν διαρροών βοηθώντας έτσι στην ασφάλεια της μεταφοράς. Οι μετρικοί σταθμοί αυτοί μπορεί να βρίσκονται και σε μικρότερες αποστάσεις για τον καλύτερο έλεγχο της ροής. Για επιπλέον ασφάλεια σε μικρές αποστάσεις, 8 με 32 χμ, υπάρχουν βαλβίδες οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα απομόνωσης ενός τμήματος του αγωγού για έλεγχο ή επισκευή. Όλα τα στοιχεία αυτά καθώς και τα αποτελέσματα των μετρήσεων στέλνονται στο Κέντρο Ελέγχου όπου υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό το οποίο παρακολουθεί τη λειτουργία του αγωγού.
Μεταφορά φυσικού αερίου με βυτία
Πως μεταφέρεται όμως το φυσικό αέριο μεταξύ των ηπείρων, όπως από την Αμερικής στην Ευρώπη; Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιούνται δεξαμενόπλοια – βυτία τα οποία ονομάζονται υγραεριφόρα. Στα υγραεριοφόρα το φυσικό αέριο βρίσκεται υπό την μορφή του LNG δηλαδή σαν υγροποιημένο φυσικό αέριο. Για τον σκοπό αυτό το φυσικό αέριο υγροποιείται στους -160oC με ένα κυβικό μέτρο LNG αντιστοιχεί σε 600 κυβικά μέτρα φυσικού αερίου σε ατμοσφαιρική πίεση.
Τα υγραεριφόρα πλοία διαθέτουν ένα ειδικό σύστημα το οποίο τους επιτρέπει να μεταφέρουν LNG σε μεγάλες ποσότητες. Ένα βασικό χαρακτηριστικό των πλοίων αυτών είναι ο υψηλός βαθμός μόνωσης που έχουν όπου ειδικές δεξαμενές ρυθμιζόμενης θερμοκρασίας εξασφαλίζουν την χαμηλή θερμοκρασία που χρειάζεται το ΥΦΑ. Παρά την υψηλή τεχνολογία που υπάρχει στα υγραεριοφόρα ένα μέρος του LNG επηρεάζεται από τις εξωτερικές θερμοκρασίες και αεριοποιείται κατά τη μεταφορά. Πολλές φορές αυτό το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη του πλοίου. Στα πλοία αυτά τα συστήματα ασφαλείας είναι υπερσύγχρονα και εντοπίζουν άμεσα όποιο πρόβλημα μπορεί να υπάρξει.
Τα υγραεριοφόρα “φορτώνουν” και “ξεφορτώνουν” το εμπόρευμά τους μέσα από ειδικούς αγωγούς που είναι συνδεδεμένοι με εγκαταστάσεις στην ξηρά. Στους τερματικούς σταθμούς υπάρχουν ειδικές εγκαταστάσεις οι οποίες υγροποιούν το φυσικό αέριο πριν τη φόρτωσή του ενώ το αεριοποιούν κατά την εκφόρτωσή του. Για να μπορέσει να φορτωθεί το LNG στο δεξαμενόπλοιο θα πρέπει να γίνουν κάποιες προπαρασκευαστικές εργασίες έτσι ώστε να μην πάθει θερμικό σοκ. Για το λόγο αυτό όλες οι δεξαμενές και οι χώροι αποθήκευσης καθαρίζονται και στεγνώνονται γιατί αλλιώς μπορεί να προκληθεί διάβρωση ή υγροποίηση ή και δημιουργία πάγου. Μετά διαχέεται μέσα στις δεξαμενές ένα ειδικό αέριο το οποίο μειώνει την υγρασία και τα επίπεδα οξυγόνου το οποίος εκτός των άλλων επιτρέπει να εντοπιστούν εύκολα τυχόν διαρροές αλλά και αποτρέπει τη δημιουργία εύφλεκτων μειγμάτων. Στη συνέχεια διοχετεύεται θερμό LNG το οποίο βοηθάει στο στέγνωμα και απομακρύνει οποιοδήποτε άλλο αέριο. Επόμενο βήμα είναι η ψύξη των δεξαμενών στους -110oC με -130oC και τέλος φορτώνεται το LNG στο δεξαμενόπλοιο.
Δυσκολίες μεταφοράς φυσικού αερίου
Παρά το όποια προτερήματα έχει το φυσικό αέριο η μεταφορά του παρουσιάζει ορισμένες δυσκολίες. Οι δυσκολίες αυτές δεν σχετίζονται μόνο με το θέμα ασφαλείας αλλά και με τους τρόπους με τους οποίους γίνεται η μεταφορά του καθώς και με την αυξημένη ζήτηση που υπάρχει τα τελευταία χρόνια.
Συνήθως οι περιοχές στις οποίες γίνεται οι εξόρυξη φυσικού αερίου είναι πολύ μακριά από εκεί που πρόκειται να καταναλωθεί. Τα εργοστάσια επεξεργασίας του βρίσκονται κοντά στις περιοχές εξόρυξης όμως στη συνέχεια για να προωθηθεί είναι απαραίτητα μεγάλα έργα υποδομής και αγωγοί υψηλής πίεσης. Οι αγωγοί αυτοί είναι μεγάλα έργα τα οποία έχουν υψηλό κόστος ενώ παράλληλα απαιτούν αρκετό χρόνο για να ολοκληρωθούν.
Μια άλλη δυσκολία σχετίζεται με το γεγονός πως είναι ένα εύφλεκτο αέριο με αποτέλεσμα να πρέπει να υπάρχουν μια σειρά από δικλείδες ασφαλείας στους αγωγούς που τους μεταφέρουν προς αποφυγή ατυχημάτων. Επιπλέον οι όποιες διαρροές φυσικού αερίου από τους αγωγούς αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι το οποίο συμβάλει στην επιδείνωση του φαινομένου του θερμοκηπίου.
Με τη σειρά του το LNG παρουσιάζει τις δικές του δυσκολίες στη μεταφορά οι οποίες αυξάνουν σημαντικά το κόστος του. Αρχικά τα δεξαμενόπλοια που το μεταφέρουν είναι ειδικά κατασκευασμένα και διαθέτουν μόνωση. Επιπλέον για να μπορέσει το φυσικό αέριο να μετατραπεί σε LNG και το αντίστροφο είναι απαραίτητο να υπάρχουν ειδικές εγκαταστάσεις υγροποίησης και αεριοποίησης στους τερματικούς σταθμούς, για τη διαδικασία αυτή δαπανώνται μεγάλες ποσότητες ενέργειας.
Τέλος δεν πρέπει αν ξεχνάμε πως το φυσικό αέριο είναι ένα εύφλεκτο υλικό του οποίου μεταφορά πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή. Για το λόγω αυτό τόσο τα υγραεριοφόρα πλοία όσο και οι αγωγοί διαθέτουν μια σειρά από μηχανισμούς ελέγχου και δικλείδες ασφαλείας ώστε τυχόν διαρροές ή άλλου είδους προβλήματα να εντοπίζονται άμεσα και πολλές φορές υπάρχει η δυνατότητα το πρόβλημα να απομονώνεται αυτόματα.
Αγωγοί μεταφοράς φυσικού αερίου στην Ελλάδα
Παρότι σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη το δίκτυο φυσικού αερίου αρχίζει και αναπτύσσεται μόλις τις τελευταίες δεκαετίες τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο δημοφιλές με αποτέλεσμα το δίκτυό του να μεγαλώνει. Η διαχείριση του δίκτυου διανομής φυσικού αερίου στην Ελλάδα αποτελεί βασική δραστηριότητα των εταιρειών ΕΔΑ-Αττικής (που είναι ο βασικός διαχειριστής του δικτύου της περιφέρειας Αττικής), της ΕΔΑ Θεσσαλονίκης-Θεσσαλίας (που είναι ο διαχειριστής των δικτύων που βρίσκονται στο νομό Θεσσαλονίκης και την περιφέρεια Θεσσαλίας) και την ΔΕΔΑ (βασικός διαχειριστής της υπόλοιπης Ελλάδας). Στο μέλλον αναμένεται να ξεκινήσουν οι συνδέσεις νέων περιοχών κάτι που θα οδηγήσει μεγάλο μέρος της Δυτικής Ελλάδας να απολαμβάνει τα οφέλη του φυσικού αερίου μέχρι το 2036.
Τα σημεία εισόδου φυσικού αερίου στην Ελλάδα είναι τέσσερα: το Σιδηρόκαστρο, η Ρεβυθούσα, ο ελληνοτουρκικός αγωγός και η διασύνδεση με τον ΤΑΡ στη Νέα Μεσημβρία.
Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή υπάρχει ο μεγαλύτερος αγωγός φυσικού αερίου είναι ο TAP (Trans – Adriatic – Pipeline) στόχος του οποίου είναι να εφοδιάσει τη Νοτιοανατολική Ευρώπη με οικονομικό φυσικό αέριο. Ο ΤΑΡ μεταφέρει φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα της Κασπίας Θάλασσας στο Αζερμπαϊτζάν. Το μήκος του είναι 878χμ και συνδέεται με τον TANAP (Trans Anatolian Pipeline) στους Κήπους Έβρου. Διασχίζει την βόρεια Ελλάδα, την Αλβανία και την Αδριατική Θάλασσα για να καταλήξει στη Νότια Ιταλία όπου συνδέεται με το τοπικό δίκτυο διανομής.
Ένας ακόμα μεγάλος αγωγός φυσικού αερίου, ο οποίος ξεκίνησε τη λειτουργία του πριν λίγους μήνες, είναι ο IGB (Διασυνδετήριος αγωγός φυσικού αερίου Ελλάδας – Βουλγαρίας) με μήκος 182χμ. Ξεκινάει από την Κομοτηνή και εισέρχεται στο βουλγαρικό δίκτυο στην πόλη Στάρα Ζαγόρα με συνολική δυναμικότητα μεταφοράς 5δις κυβικά μέτρα. Για τον ώρα το φυσικό αέριο που μεταφέρεται με αυτόν είναι από το Αζερμπαϊτζάν, που προέρχεται από τη διασταύρωσή του με τον ΤΑΡ. Προς το τέλος του 2023 αναμένεται να λειτουργούν πλέον και οι πλωτές εγκαταστάσει του FSRU στην Αλεξανδρούπολη οπότε θα εισέρχονται και μεγάλες ποσότητες LNG στον αγωγό.
Στο μέλλον αναμένεται να προστεθεί ακόμα ένας σημαντικός αγωγός για τη μεταφορά φυσικού αερίου ο EastMed ή Αγωγός Ανατολικής Μεσογείου. Ο αγωγός αυτός θα συνδέει τις πηγές φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (Θάλασσα του Λεβέντε) με την ηπειρωτική Ελλάδα περνώντας από την Κύπρο και την Κρήτη.