Πριν αναφέρουμε τί είναι ο επιτηρητής τάσης θα πρέπει να περιγράψουμε πρώτα τα προβλήματα που δημιούργησαν την ανάγκη αυτού του χρήσιμου εργαλείου!
Όλοι έχουμε εμπειρία από διακοπές ρεύματος. Η διακοπή ρεύματος όμως δεν είναι το μόνο πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς από την ΔΕΗ ή τους υπολοίπους παρόχους ρεύματος. Ένα συχνό πρόβλημα είναι οι μεταβολές τάσης προς τα πάνω (υπερτάσεις) ή προς τα κάτω (υποτάσεις). Στις περιπτώσεις αυτές ο έλεγχος του ρεύματος είναι ιδιαίτερα επωφελής. Όλοι οι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας δεσμεύονται από Ευρωπαϊκά πρότυπα να παρέχουν ρεύμα με συγκεκριμένες προδιαγραφές (230V, 50Hz) και οι αποκλίσεις ή ανοχές δεν πρέπει να υπερβαίνουν συγκεκριμένα όρια, όπως αυτά ορίζονται από τα πρότυπα. Οι τιμές όμως που αναγράφονται στα πρότυπα αφορούν μέσους όρους σε βάθος χρόνου, οπότε αυτό δεν μας εγγυάται ασφάλεια από διακυμάνσεις μικρής διάρκειας.
Τι μπορεί να πάει στραβά; Κατ’ αρχήν υπάρχουν τα ατυχήματα: Ένας κεραυνός χτύπησε μετασχηματιστή. Ένα δέντρο που έπεσε, παρέσυρε ηλεκτροφόρα καλώδια. Παλιές εγκαταστάσεις ή ελλιπής συντήρηση προκάλεσαν βραχυκυκλώματα. Αλλά δεν είναι μόνο τα ατυχήματα: Υπάρχουν και εποχιακές διακυμάνσεις που η ανάγκη για ρεύμα ανεβαίνει κατακόρυφα, όπως το καλοκαίρι που όλοι χρειάζονται κλιματιστικά. Σαν να μην έφτανε αυτό, σε περιοχές, όπως νησιά, που τα τοπικά δίκτυα δεν είναι διασυνδεδεμένα με το κυρίως δίκτυο ηλεκτροδότησης και παράγουν το ρεύμα με επί τόπου γεννήτριες, συχνά φτάνουν στα όριά τους σε περιόδους με αυξημένο τουρισμό.
Οι επιπτώσεις διακοπής ρεύματος είναι γνωστές: Μπορεί να μείνει το φαΐ αμαγείρευτο στο φούρνο, η να χαλάσει χωρίς ψύξη. Μπορεί να εγκλωβιστούμε στο ασανσέρ ή ακόμα και να χάσουμε ένα επεισόδιο της αγαπημένης μας σειράς. Τα προβλήματα των διακυμάνσεων όμως μπορούν να προκαλέσουν βλάβες σε ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, που συγκριτικά, κάνει τις διακοπές προτιμότερες.
Για τη λύση στα παραπάνω προβλήματα φυσικά δεν μιλάμε για δική μας γεννήτρια που μπορεί να τεθεί σε λειτουργία κατά τη διακοπή ρεύματος γιατί έχει αυξημένο κόστος κτήσης και συντήρησης, θόρυβο και άλλα δικά της προβλήματα. Μιλάμε για μια συσκευή που μπορεί να ανιχνεύσει βλαβερές διακυμάνσεις στο ρεύμα και να διακόψει την παροχή όταν οι διακυμάνσεις περάσουν τα όρια που έχουμε θέσει. Η συσκευή αυτή λέγεται Επιτηρητής Τάσης και τοποθετείται στον ηλεκτρικό πίνακα εφόσον υπάρχει ο ανάλογος χώρος. Εδώ θα κάνουμε μια διευκρίνηση: συχνά χρησιμοποιείται ο λανθασμένος όρος Πίνακας Επιτηρητή Τάσης, επειδή ο κόσμος μπερδεύει τη συσκευή με το σημείο τοποθέτησής της.
Συνδεσμολογία και ρυθμίσεις επιτηρητή τάσης
Ο Επιτηρητής Τάσης κατατάσσεται στα υλικά ράγας, όπως τα ονομάζουν οι ηλεκτρολόγοι, διότι σαν τις συνηθισμένες ασφάλειες αγκιστρώνει πάνω στις ράγες του ηλεκτρικού πίνακα. Η τοποθέτησή του προϋποθέτει την ύπαρξη ρελέ ισχύος, με το οποίο συνδέεται. Η συνδεσμολογία του επιτηρητή τάση είναι απλή και από τους τεχνικούς θεωρείται μία εργασία ρουτίνας. Ο ηλεκτρολόγος σας θα τον εγκαταστήσει μετά από τον γενικό διακόπτη και την γενική ασφάλεια και πριν από οποιοδήποτε άλλο υλικό στον ηλεκτρικό πίνακα. Αυτό γίνεται για να μπορέσει ο Επιτηρητής Τάσης να έχει τον έλεγχο της τάσης, όπως λέει και το όνομά του.
Σε έναν απλό Επιτηρητή Τάσης τυπικά μπορούμε να ρυθμίσουμε το κάτω και το πάνω όριο της περιοχής που θεωρούμε ότι η τάση μπορεί να αποκλίνει με ασφάλεια από τα 230 βολτ, καθώς και τη χρονοκαθυστέρηση, δηλαδή μετά από πόσα δευτερόλεπτα που θα επιμείνει η ανεπιθύμητη απόκλιση θα διακοπεί η παροχή ρεύματος. Έτσι, με την σωστή ρύθμιση του επιτηρητή τάσης προστατεύουμε τις συσκευές μας από επικίνδυνες υποτάσεις και υπερτάσεις.
Οι ειδικοί στο Πανελλήνιο Ηλεκτρικό Ρεύμα σου βρίσκουν τί πραγματικά σε συμφέρει!
Βρες τον Φθηνότερο Πάροχο εδώ!
Επιτηρητής τάσης σε μονοφασικό ή τριφασικό ρεύμα
Δυστυχώς δεν ζούμε σε έναν τέλειο κόσμο κι αυτό περιπλέκει τα πράγματα. Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να διαχωρίσουμε τον επιτηρητή τάσης από τον μετρητή ρεύματος. Ο Επιτηρητής Τάσης δεν είναι πανάκεια. Είναι φτιαγμένος για να λύνει κάποια σοβαρά προβλήματα, αλλά σε συνηθισμένες οικιακές εγκαταστάσεις μπορεί να δημιουργήσει άλλα. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν τον συναντάμε συχνά σε οικιακούς ηλεκτρικούς πίνακες.
Οι περιπτώσεις που ο Επιτηρητής Τάσης επιβάλλεται, αφορούν κυρίως επαγγελματικούς χώρους που υπάρχουν εγκατεστημένα τριφασικά μοτέρ (που εξαρτώνται από την ακρίβεια των τριών φάσεων), ή το ρεύμα προέρχεται από πηγές πέραν του επίσημου δικτύου, όπως γεννήτριες, φωτοβολταϊκά, ή ακόμα και μη διασυνδεδεμένα τοπικά δίκτυα (λόγω των πιο χαλαρών προδιαγραφών). Σε τέτοιες εγκαταστάσεις, οι Επιτηρητές Τάσης, πέρα από την απόκλιση τάσης, μπορούν να ανιχνεύσουν διαφορές στις φάσεις του τριφασικού ρεύματος, αποκλίσεις στη συχνότητα του ρεύματος (τα γνωστά 50Hz) και να διακόψουν την παροχή για να προστατέψουν από σοβαρές και πολύ ακριβές ζημιές.
Από την άλλη, οι ωφέλειες του Επιτηρητή Τάσης μειώνονται σημαντικά όταν έχουμε μονοφασικό ρεύμα (όπως στα περισσότερα σπίτια) ή ακόμα και τριφασικό αλλά χρησιμοποιούμε την κάθε φάση ξεχωριστά. Αυτό συμβαίνει γιατί οι συσκευές που ως επί το πλείστον χρησιμοποιούν μονοφασικό ρεύμα κατατάσσονται σε δύο κυρίως κατηγορίες:
- Αυτές που ονομάζουν οι ηλεκτρολόγοι “ωμικά φορτία” (δηλαδή χρησιμοποιούν αντιστάσεις που θερμαίνονται, όπως φωτιστικά, φούρνοι, θερμοσίφωνες, θερμάστρες, σίδερα του σιδερώματος) που επηρεάζεται η απόδοσή τους από χαμηλή τάση αλλά δεν κινδυνεύουν πραγματικά.
- Αυτές που χρησιμοποιούν παλμοτροφοδοτικά που, από την κατασκευή τους, μπορούν να λειτουργήσουν απροβλημάτιστα με πολύ μεγάλες αποκλίσεις. Τέτοιες συσκευές περιλαμβάνουν σύγχρονες τηλεοράσεις, υπολογιστές και φορτιστές.
Στις παραπάνω κατηγορίες, επειδή οι αποκλίσεις δεν είναι επικίνδυνες, ένας Επιτηρητής Τάσης μπορεί να διακόψει το ρεύμα σε στιγμές που κάτι τέτοιο δεν είναι απαραίτητο. Επιπλέον, λόγω της χρονοκαθυστέρησης που αναφέραμε παραπάνω, δεν προστατεύει από τις λεγόμενες “κρουστικές υπερτάσεις”, δηλαδή από απότομες υπερτάσεις που προέρχονται, για παράδειγμα, από κεραυνούς. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η τάση μπορεί να σκαρφαλώσει σε χιλιάδες βολτ για κλάσμα του δευτερολέπτου και να περάσει ανενόχλητη από τον Επιτηρητή Τάσης. Υπάρχουν ειδικές συσκευές για προστασία από κεραυνούς, οπότε αν χρειάζεστε κάτι τέτοιο ο Επιτηρητής Τάσης δεν σας κάνει. Τέλος ένας κλασικός Επιτηρητής Τάσης δεν μπορεί να ανιχνεύσει διακοπή στον ουδέτερο μιας τριφασικής εγκατάστασης και θα χρειαστούμε Επιτηρητή Διακοπής Ουδετέρου.
Χρησιμότητα του επιτηρητή τάσης
Ο Επιτηρητής Τάσης στοχεύει να δώσει λύση σε πολύ συγκεκριμένα προβλήματα αλλά είναι εύκολο να παρασυρθούμε και να τον εγκαταστήσουμε εκεί που δεν είναι χρήσιμος, μόνο και μόνο για να το μετανιώσουμε αργότερα. Σήμερα οι έρευνες και η τεχνολογία έχουν να προσφέρουν εξελιγμένα εργαλεία επιτήρησης τάσης με σκοπό την αποφυγή υψηλών ρευμάτων που μπορούν να προκαλέσουν πρόβλημα είτε στον ηλεκτρολογικό πίνακα είτε σε ευπαθείς ηλεκτρικές συσκευές (ψυγεία, πλυντήρια, συστήματα ήχου, συναγερμούς, ηλεκτρονικές συσκευές κ.τ.λ.). Η χρησιμότητά του επιτηρητή είναι μεγάλη σε εγκαταστάσεις τριφασικού ρεύματος (όπου τα φορτία είναι τριφασικά, δηλαδή οι φάσεις δεν χρησιμοποιούνται ανεξάρτητα) και πρέπει να υπάρχει αυστηρός έλεγχος στην ακρίβεια των φάσεων και της συχνότητας του ρεύματος. Από την άλλη, δεν προστατεύει από κεραυνούς και μπορεί να γίνει ενοχλητικός αν διακόπτει το ρεύμα πιο συχνά από όσο είναι απαραίτητο. Σε γενικές γραμμές η χρήση του επιτηρητή τάσης καλύπτει το φάσμα της προστασίας από το ηλεκτρικό ρεύμα. Πάντα όμως συμβουλευόμαστε ηλεκτρολόγο και προχωρούμε στην εγκατάστασή του μόνο αν μας είναι πραγματικά απαραίτητος και όχι επειδή είναι της μόδας.